E-atık, kullanım ömrünün sonuna gelmiş veya mevcut sahipleri için değerini kaybetmiş elektronik ürün ve ekipmanları ifade eder. Düzgün bir şekilde bertaraf edilmediğinde veya geri dönüştürülmediğinde, e-atıklar ciddi bir çevre sorunu haline gelebilir.
2019’da Birleşmiş Milletler destekli bir rapor, dünya çapında rekor düzeyde (53,6 milyon ton) elektronik atığın atıldığını ortaya çıkardı; bu sayının 2030 yılına kadar 74,7 milyon tona çıkması bekleniyor. Üretilen bu miktarda e-atık, 100’den fazla Empire State binasını doldurabilir. Rapor ayrıca 2019’da bu e-atığın yalnızca %17,4’ünün toplanıp geri dönüştürüldüğünü, %82,6’sının resmi olarak toplanmadığı veya çevre dostu bir şekilde yönetilmediğini ortaya koymuştur.
Üretilen atıklar genellikle farklı kategorilere ayrılabilir: büyük ev aletleri (yıkama ve kurutma üniteleri, buzdolapları), BT ekipmanı (kişisel dizüstü bilgisayarlar veya bilgisayarlar) ve tüketici elektroniği (cep telefonları ve televizyonlar). Bu kategorilerin dışında oyuncaklardan, tıbbi cihazlardan ve mikrodalgalardan da e-atık meydana gelebilir.
E-atık sorununun bir diğer önemli nedeni de birçok elektronik ürünün daha kısa bir yaşam döngüsüne sahip olmasıdır. Örneğin, Economics Research International’da yayınlanan bir araştırmaya göre, birçok cep telefonu ve dizüstü bilgisayarın artık iki yıldan daha az kullanım ömrü vardır. Artan elektronik atık miktarı, tüketici taleplerine veya teknolojik eğilimlere de bağlanabilir.
E-atıktan kurşun, krom, manganez ve polibromlu difenil eterler gibi toksik kimyasalların salınması birçok çevre ve sağlık sorununa yol açar. Elektronikte bulunan kalıcı organik kirleticiler (KOK’lar), su yollarına sızabilen ve aynı zamanda havayı da kirletebilen alev geciktiriciler gibi maddeler veya en çok balık ve deniz ürünlerinde biyolojik olarak biriken dielektrik sıvılar, yağlayıcılar ve jeneratörlerdeki soğutucular olabilir. Bu maddeler atmosfere maruz kaldıklarında sera etkisini artırabilir ve gıdaları ve hatta toz partiküllerini kirletebilir. Kalıcı organik kirleticiler (KOK’lar), çevresel bozulmaya direnen organik kimyasal maddelerdir. Farklı endüstrilerde kullanılmak üzere özel olarak üretilirler ve hem sağlık hem de çevre açısından ciddi sıkıntılar oluştururlar. Önümüzdeki hafta kalıcı organik kirleticileri daha detaylı inceleyeceğiz. Haftaya görüşmek üzere…